فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 10، شماره 2، تابستان 96 ، شماره پی در پی 36

انگیزه ها و شیوه های دشوار سازی در سروده های علی معلم دامغانی

صفحه (0 - 0)
رضا بیات
تاریخ دریافت مقاله :
تاریخ پذیرش قطعی مقاله :

چکیده
دشوارسازی (difficult making) یکی از هنرسازهها (device) یا شگردهای رایج در ادبیات است که در شعر علی معلم دامغانی بسیار برجسته شده و در جایگاه وجه غالب نشسته است؛ یعنی عنصر تعیینکنندهای که بر عمدۀ مسائل زبانی، بلاغی و محتوایی شعر او سایه انداخته است. در شعر انقلاب، معلم از برترین مصادیق دشوارگویی است که شعرش در عین دشواری، با اقبال و شهرت نسبی مواجه شده است. این امر باعث شده که شعر معلم بارها مورد توجه محققان قرار بگیرد و از دیگر سو، شعرا رغبت یا توانایی تقلید شیوۀ او را نداشته باشند و شیوۀ او به جریان شعری تبدیل نشود. در جستار حاضر شیوههای دشوارسازیِ معلم در حوزۀ این علوم ادبی بررسی میشود: دستور زبان (سطح صرفی و سطح نحوی)، معانی (تغییر بافتار و ایجاز)، بیان (دورخیالی و کنایه)، بدیع معنوی (بینامتنیت: تضمین، تلمیح و اشاره). غیر از اسباب و راهکارهای دشوارسازی، انگیزههای دشوارزبانی نیز بررسی شدهاند. شواهد نشان میدهند که میل به تمایز و تشخص زبانی و در پارهای موارد عدم درک عمیق و درازمدت از محتوای به نظم درآمده، اصلیترین انگیزههای دشوارزبانی معلم باشند.

کلمات کلیدی
شعر فارسی , نیاز شیرازی , مثنوی فیروز و نسرین , سبک‌شناسی , نسخه خطی , علی معلم دامغانی , شعر انقلاب اسلامی , دشوار سازی , نقد دستوری , نقد واژگانی , ایجاز , دورخیالی , بینامتنیت